Verbinding zonder Verplichting door Karijn Aussems 2017/12/21
Waar vind je vrijdenkers die houden van diepzinnige discussies? In mijn leven leken ze met uitsterven bedreigd. De boeken die ik las boeiden mijn vrienden niet; ‘Ja, jij houdt van filo sofen, hè.’ Dat was de meest voorkomende reactie op mijn enthousiaste verhalen over mijn leesvoer. Daarom werden Plato, Seneca en Montaigne mijn imaginary friends met wie ik dis cus sieerde over de actuele humanis tische thema’s.
Een advertentie van het HV bracht hier verandering in. Eindelijk had ik ze gevonden: een groep mensen met belangstelling voor thema’s zoals zelfbe schik king en met zorg naar elkaar omzien. En daarvoor gebruikten ze ook nog eens mijn favoriete filosofen als inspi ratie bron. Zonder twijfel werd ik in 2016 lid en volgde alle cursussen over levenskunst. Maar ik wilde meer dan alleen kennis verga ren. Ook wilde ik mijn discussies met imaginary friends vervangen door echte discussies met andere humanisten.
Ik stuurde een sollicitatiebrief naar Hassan, secretaris van HV-Utrecht, en was zeer ver eerd toen ik direct werd uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Mijn hulp konden ze wel gebruiken, vooral om contacten met leden en het hoofdbestuur te onderhouden. Ze ga ven me de uitdaging om de HV-filmavonden te promoten om meer deelnemers te werven. En al snel ontdekte ik meerdere groepen in Utrecht, zoals HV-jongeren en de Open Gespreks groep. Ook ontmoette ik Ronald, Barbara en Christa op het hoofdkantoor en leerde over de moge lijk heid om meer activiteiten voor HV-Utrecht op te starten.
Dat was uiteraard een mooie aanleiding om alle actieve leden in Utrecht uit te nodigen voor een overleg. Waren de bestaande activiteiten al precies wat ze wilden? Of was er nog iets wat ontbrak in het programma? Meteen schoven er zelfs veertien leden aan bij de eerste brain storm sessie. Ze spraken vrijuit over hun dromen: ‘We willen zichtbaarder zijn, sterker uitdra gen waar we voor staan, anderen positief beïnvloeden, maar ook kennis en erva ringen met elkaar delen.’ Het intrigeerde me dat er een sterk verlangen leek te zijn naar uitdagende activiteiten die ons verbindt, terwijl er tegelijkertijd een overduidelijke weerstand werd geuit voor commitment:
‘Alsjeblieft, heb geen hoge verwach tingen! Weet je wel hoeveel werk erbij komt kijken? Bezint eer ge begint!’
‘Niet dat ik niet wil helpen, maar al snel ben ik degene die de kar trekt.’
‘Ik wil wel actief zijn, maar heb een hekel aan verplichtingen.’
‘Vergis je niet, mensen zijn niet meer geïnteresseerd, HV vergrijst en verliest leden.’
Ons verlangen voor de verbindende activiteiten bleek echter wel te winnen van onze weerstand. Een nieuw actieplan werd opgesteld met behapbare taken, een duidelijke agenda, meer zichtbaarheid op social media, extra discus sie avonden en een literaire cursus erbij.
Het woord ‘ontmoe ting’ schetst de wens van onze leden het best: het ont-moeten, het niet moeten, en dat in elkaars bijzijn. Het actieplan bevatte daarom ook een belangrijke voorwaarde die de leden stelden: ‘de vrijheid al dan niet aan te sluiten, geen verplichtingen!’ Ik voelde me meteen helemaal thuis in de groep: ook ik ben zeer gedreven om activiteiten te organiseren, zolang ik maar voel dat het mijn eigen keuze is, en niet omdat het moet. En dat is ook precies waar het humanisme voor staat. Die zelfbeschikking, het niet voor schrij ven aan anderen of zelf voorgeschreven krijgen hoe te handelen, autonoom in het leven staan.
Professor Laurens ten Kate stelt dat het humanisme de wereld is waarin de goden naar de achter grond zijn geschoven en de mens het centrum van de macht bezet. We laten ons niet langer vertellen hoe te handelen. Dat lijkt meteen ook een paradox: waarom moet je deze gedachtegoed kaderen met een term? Waarom moet ik humanist heten? Dat betekent dat ik aan de verwachtingen van het humanisme moet voldoen. Silvia Benschop schreef er een prachtig stukje over:
‘Ik humanist? Nou dat valt nog te bezien, ik draag het humanisme een warm hart toe, ik onderstreep de waarden van het humanisme en ben ook wel lid van die club. Maar om nou te zeggen dat ik humanist ben'. Hoe váák ik dergelijke uitspraken al niet gehoord heb. Het lijkt wel of men denkt dat er een einde komt aan de autonomie op het moment dat men zich schaart onder een noemer.’
Daarop reageerde één van onze deelnemers: ‘Het is een gevaar hoe kerken schouder aan schouder staan terwijl de humanisten dat niet doen door hun grote zucht naar autonomie. Op het moment dat je de leden van het Humanistisch Verbond humanist noemt, jaag je ze weg,’ stelt hij, ‘daarmee kunnen we voelen dat we in een keurslijf worden gezet waar we niet in willen zitten.’
Alhoewel we ons niet meer laten vertellen hoe te handelen, zijn we nog steeds onder deel van de samenleving waarin het samen leven onver mij delijk vraagt om aanpassing aan elkaar. Autonomie raakt daardoor aan maat schap pelijke wenselijkheid, je kan je autonomie niet waarmaken zonder rekening te houden met de behoeften van de anderen. ‘Als ik denk aan de voorwaarden voor autonomie, dan zakt de moed mij in de schoenen, maar tege lij ker tijd blijf ik ernaar streven,’ stelde een van de leden.
Onze ontmoeting tijdens de discussieavonden is voor mij een perfect middel in mijn ont-moeten. Het helpt me in mijn reflectie van mijn leven. Door mijn interactie met andere humanisten ontmoet ik mijzelf meer en versterk hiermee mijn zelfbewustzijn. Jaap van Praag schreef over deze zelfbewuste humanist:
‘De zelfbewuste mens is niet bang om alleen te staan en voelt niet de behoefte zijn levens wijze tot iedere prijs aan anderen op te dringen; evenmin trouwens om zich koste wat het wil van anderen te onderscheiden. Hij heeft energie over voor anderen om iets voor hen te betekenen, zonder zichzelf te verloochenen. Hij is in staat de ander te aanvaarden in diens anders-zijn. Dat komt omdat hij ook in staat is tot zelfaanvaarding, mét zijn beperkingen en mogelijkheden.’
Dat lijkt een goede omschrijving van ons team actieve leden bij HV-Utrecht: we zetten onze energie in om wat voor anderen te betekenen, en bieden daarbij de ruimte om onszelf trouw te blijven.
Intussen zijn we alweer zeven maanden zeer vrijblijvend zeer fanatiek aan de slag gegaan en hebben we onze bindingsangst overwonnen; HV-Utrecht is klaar voor nog meer verbinding. We hebben ons gecommitteerd aan Afdeling Utrecht. We hebben elkaar gevon den en een sfeer weten neer te zetten waarbij verbinding samengaat met vrijblijvendheid en verplichting is uitgesloten. Of zoals onze nieuwe voorzitter grapte: ‘verplichting is verboden’. Een Keniaans gezegde luidt ‘als je snel wil gaan, ga dan alleen, als je ver wilt komen, ga dan als team.’ We hebben het tegendeel bewezen; door krachten bundeling zijn we in een sneltrein gestapt en bereiken we meer dan we in het begin van 2017 hadden durven dromen. Vele malen dank voor iedereen die dit heeft mogelijk gemaakt!